ถูปารมฺห กถา

[21] ตโต ราชา ภิกฺขุสงฺฆํ วณฺทิตฺวา ยาจ มหาเจติยํ นิฏฺฐาตินาว เม ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขํ คณฺหาตูติ อาหฯ ภิกฺขู นาธิวาเสสุ, อนุปุพฺเพน ยาจนฺโต อุปลฺลภิกฺขูนํ สตฺตาหํ อธิวาสนํ ลภิตฺวา ถูปฏฺฐานสฺส สมนฺตโต อฏฺฐารสสุ ฐาเนสุ มณฺฑเป การยิตฺวา

ภิกฺขุสงฺฆํ นิสีทาเปตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา สพฺเพสํเยว เตล-มธุ-ปาณิตาทิ เภสชฺชํ ทตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ วิสฺสชฺเชสิ ตโต นคเร เภริํจาราเปตฺวา สพฺเพ อิฏฺฐก วฑฺฒกิ สนฺติปาเตสิฯ เต ปญฺจสตมตฺตา อเหสุํฯ

เตสุ เอโก อหํ รญฺโญ จิตฺตํ อาราเธตฺวา มหาเจติยํ กาตุํ สกฺโกมีติ ราชานํ ปสฺสิ ราชา กถํ กโรสีติ ปุจฺฉิฯ อหํ เทว เปสิกานํ สตํ คเหตฺวา เอกาหํ เอกํ ปํสุสกฏํ เขเปตฺวา กมฺมํ กโรมีติ อาหฯ ราชา เอวํ สติ ปํสุราสิกํ ภวิสฺสติฯ ติณรุกฺขาทีนิ อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ อทฺธานํ นปฺปวตฺตตีติ ตํ ปฏิพาหิฯ

อญฺโญ อหํ ปุริสสตํ คเหตฺวา เอกาหํ เอกํ ปํสุคุมฺพํ เขเปตฺวา กมฺมํ กโรมีติ อาหฯ

อญฺโญ ปํสูนํ ปญฺจมฺมณานิ เขเปตฺวา กมฺมํ กโรมีติ อาหฯ

อญฺโญ ทฺเว อมฺมณานิ เขเปตฺวา กมฺมํ กโรมีติ อาหฯ เตปิ ราชา ปฏิพาหิเยวฯ

อถ อญฺโญ ปณฺฑิโต อิฏฺฐก วฑฺฒกี อหํ เทว อุทุกฺขเล โกฏฺเฏตฺวา สุปฺเปหิ วฏฺเฏตฺวา นิสเทปิํสิตฺวา ปํสูนํ เอกมฺมณํ เอกาเหเนว เขเปตฺวา เปสิกานํ สตํ คเหตฺวา กมฺมํ กโรมีติ อาหฯ

ราชา เอวํ สติ มหาเจติเย ติณาทีนิ น ภวิสฺสนฺติ จิรฏฺฐิติกญฺจ ภวิสฺสติติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปุน ปุจฺฉิ-กิํ สณฺฐานํ ปน กริสฺสสีติฯ

ตสฺมิํ ขเณ วิสฺสกมฺม เทวปุตฺโต วฑฺฒกิสฺส สรีเร อธิมุจฺจิฯ วฑฺฒกี สุวณฺณปาติํ ปูเรตฺวา อุทกมาหราเปตฺวา ปาณินา อุทกํ คเหตฺวา อุทกปิฏฺฐิยํ อาหนิฯ เอฬิกฆฏ สทิสํ มหนฺตํ อุทกพุพฺพุลํ อุฐฺฐาสิฯ เทว อีทิสํ กโรมีติ อาหฯ

ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตสฺส สหสฺสคฺฆนกํ สาฏก ยุคลํ, สหสฺสคฺฆนกํเยว ปุณฺณกํ นาม สุวณฺณาลงฺการํ สหสฺสคฺฆนกา ปาทุกา, ทฺวาทส กหาปน สหสฺสานิ จ ทตฺวา อนุรูปฏฺฐาเน เคหญฺจ เขตฺตญฺจ ทาเปสิฯ

ตโต ราชารตฺติภาเค จินฺเตสิ กถํ นาม มนุสฺเส อปีเลตฺวา อิฏฺฐกา อาหราเปยฺยนฺติ เทวตา รญฺโญ จิตฺตํ ญตฺวา เจติยสฺส จตุสุ ทฺวาเรสุ เอเกกทิวสปฺปโหณกํ กตฺวา ตสฺสาเยว รตฺติยา อิฏฺฐการาสิํ อกํสุ วิหาตาย รตฺติยา มนุสฺสา ทิสฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํฯ ราชา ตุสฺสิตฺวา วฑฺฒกิํ กมฺเม ปฏฺฐเปสิฯ เทวตา เอเตเนว นเยน ยาว มหาเจติยสฺส นิฏฺฐานํ ตาว เอเกกสฺส

ทิวสสฺส ปโหณกํ กตฺวา อิฏฺฐกา อาหริํสุฯ สกลทิวสภาเค กมฺมํ กตฏฺฐาเน มตฺติกา อิฏฺฐก จุณฺณํ วาปิ น ปญฺญายติฯ รตฺติยํ เทวตา อนฺตรธาเปนฺติฯ

อถ ราชา มหาเจติเยกมฺมการายจตุปริสายหตฺถ กมฺมมูลตฺถํจตุสุ ทฺวาเรสุ เอเกกสฺมิํ ทฺวาเร โสฬส กหาปน สหสฺสานิ วตฺถาลงฺการ-คณฺธ-มาล-เตล-มธุ-ปาณิต-ปญฺจกฏุก เภสชฺชานิ นานาวิธ สูปวฺยญฺชน สํยุตฺตํ ภตฺตํ ยาคุขชฺชกาทีนิ อฏฺฐวิธ กปฺปิยย ปานกานิ ปญฺจวิธ มุขวาส สหิต ตามฺพูลานิ จ ฐปาเปตฺวา มหาเจติเย กมฺมํ กโรนฺตาคหฏฺฐา วา ปพฺพชิตา วา ยถาชฺฌาสยํ คณฺหนฺตุ มุลํ อคเหตฺวา กมฺมํ กโรนฺตานํ กาตุํ น เทถาติ อาณาเปสิฯ

อเถโก เถโร เจติยกมฺเม สหาย ภาวํ อิจฺฉนฺโต กมฺมกรณฏฺฐาเน มตฺติกา สทิสํ กตฺวา อตฺตานํ อภิสงฺขฏํ มตฺติกา ปิณฺฑํ เอเกน หตฺเถน คเหตฺวา อญฺเญน มาลา คเหตฺวา มหาเจติยงฺคณํ อารุยฺห ราชกมฺมิเก วญฺเจตฺวา วฑฺฒกิสฺส อทาสิฯ โส คณฺหนฺโตว ปกติมตฺติ กา นา ภวตีติ ญตฺวา เถรสฺส มุขํ โอโลเกสิ ตสฺสาการํ ญตฺวา ตตฺถ โกลาหล มโหสิ อนุกฺกเมน ราชา สุตฺวา อาคนฺตฺวา วฑฺฒกิํ ปุจฺฉิ-ตุยฺหํ กิร ภเณ เอโก ภิกฺขุ อมูลก มตฺติกาปิณฺฑํ อทาสีติฯ

โส เอวมาห-เยภุยฺเยน อยฺยา เอเกน หตฺเถน ปุปฺผํ เอเกน มตฺติกาปิณฺเฑ คเหตฺวา อาหริตฺวา เทนฺติ เตนาหํ อชานิตฺวา กมฺเม อุปเนสิํ ‘‘อยํ ปน อาคนฺตุโก, อยํ เนวาสิโกติ เอตฺตกํ ชานามีติฯ‘‘เตน หิ ตํ เถรํ อิมสฺส ทสฺเสหีติ เอกํ มหลฺลก พลตฺถํ วฑฺฒกิสฺส สนฺติเก ฐเปสิ วฑฺฒกี ปุน อาคตกาเล ตํ เถรํ พลตฺถสฺส ทสฺเสสิ โส ตํ สญฺชานิตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิฯ

ราชา ตสฺส สญฺญํ อทาสิฯ โต ตฺวํ ตโย ชาติสุมน มกุลกุมฺเภ มหาโพธิ องฺคเณ ราสิํ กตฺวา คณฺธญฺจ ฐเปตฺวา มหาโพธิ องฺคณํ คต กาเล อาคนฺตุกสฺส เถรสฺส ปูชนตฺถาย รญฺโญ ทาปิตํ คณฺธมาลานฺติ วตฺวา เทหีติฯ พลตฺโถ รญฺโญ วุตฺตนเยเนว ตสฺส โพธิ องฺคณํ คต กาเล ตํ คณฺธมาลํ อทาสิฯ

โสปิ โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา เสลสณฺถรํ โธวิตฺวา คณฺเธน ปริภณฺฑํ กตฺวา สิลาสณฺถรํ กตฺวา ปุปฺผํ ปูเชตฺวา จตุสุ ฐาเนสุ วณฺทิตฺวา ปาจีนทฺวาเร อญฺชลิํ ปคฺคยฺห ปีติํ อุปฺปาเทตฺวา ปุปฺผ ปูชํ โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิฯ

พลตฺโถ ตสฺมิํ กาเล ตํ เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา วณฺทิตฺวา เอวมาหฯ ภนฺเต ตุมฺหากํ เจติยกมฺเม สหายภาวตฺถาย ทินฺนสฺส อมูลก

มตฺติกาปิณฺฑสฺส มูลํ ทินฺนภาวํ ราชา ชานาเปติ อตฺตโน วณฺทเนน วณฺทาเปตีติฯ ตํ สุตฺวา เถโร อนตฺตมโน อโหสิฯ พลตฺโถ ติฏฺฐนฺตุ ภนฺเต ตโย สุมน มกุล กุมฺภาตตฺตกาเนว สุวณฺณปุปฺผานิปิ เอตํ มตฺติกปิณฺฑํ นาคฺฆนฺติฯ จิตฺตํ ปสาเทถ ภนฺเตติ ปกฺกามิฯ

ตทา โกฏฺฐิวาลชนปเท ปิยงฺคลฺล วิหารวาสี เอโก เถโร อิฏฺฐกวฑฺฒกิสฺส ญาตโก อโหสิฯ โส อาคนฺตฺวา วฑฺฒกินา สทฺธิํ มนฺเตตฺวา ทีฆ พหล กิริยโต อิฏฺฐกปฺปมาณํ ชานิตฺวา คนฺตฺวา สหตฺเถเนว สกฺกจฺจํ มตฺติกํ มทฺทิตฺวา อิฏฺฐกํ กตฺวา ปจิตฺวา ปตฺตตฺถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา ปจฺจาคนฺตฺวา เอเกน หตฺเถน รญฺโญ อิฏฺฐกํ เอเกน ปุปฺผํ คเหตฺวา อตฺตโน อิฏฺฐกาส สทฺธิํ รญฺโญ อิฏฺฐกํ อทาสิฯ วฑฺฒกี คเหตฺวา กมฺเม อุปเนสิฯ

เถโร สญฺชาต ปีติ โสมนสฺโส มหาเจติเย กมฺมํ กโรนฺโต อิฏฺฐ กสาลปริเวเณ วสติ ตสฺส ตํ กมฺมํ ปากฏํ อโหสิฯ ราชา วฑฺฒกิํ ปุจฺฉิ-ภเณ เอเกน กิร อยฺเยน อมูลิก อิฏฺฐกา ทินฺนาติฯ สจฺจํ เทว, เอเกน อยฺเยน ทินฺน อิฏฺฐกา อมฺหากํ อิฏฺฐกาย สทิสาติ กมฺเม อุปเนสินฺติ อาหฯ ปุน ตํ อิฏฺฐกํ สญฺชานาสีติ รญฺญา วุตฺเต ญาตกานุคฺคเหน น ชานามีติ อาหฯ

ราชา ยทิ เอวํ ตํ อิมสฺส ทนฺเนหีติ พลตฺถํ ฐเปสิ โส ตํ ปุพฺเพ วิย พลตฺถสฺส ทสฺเสสิฯ พลตฺโถ ปริเวณํ คนฺตฺวา สนฺติเก นิสีทิตฺวา ปฏิสณฺถารํ กตฺวา ภนฺเต ตุมฺเห อาคนฺตุกา เนวาสิกาติ ปุจฺฉิฯ อาคนฺตุโกมฺหี อุปาสกาติฯ กตร รฏฺฐวาสิโก ภนฺเตติ โกฏฺฐิวาลชนปเท ปิยงฺคลฺล วิหารวาสิมฺหิ อุปาสกาติ อิเธว วสถ คจฺฉถาติฯ อิธ น วสาม อสุกทิวเส คจฺฉามาติ อาหฯ พลตฺโถปิ อหมฺปิ ตุมฺเหหิ สทฺธิํ อาคมิสฺสามิฯ มยฺหมฺปิ คาโม เอตสฺมิํเยว ชนปเท อสุก คาโม นามาติ อาหฯ เถโร สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิฯ พลตฺโถ ตํ ปวตฺติํ รญฺโญ นิเวเทสิฯ

ราชา พลตฺถสฺส สหสฺสคฺฆนกํ วตฺถยุคลํ มหคฺฆํ รตฺตกมฺพลํ อุปาหนยุคํ สุคณฺธเตลนาฬิํ อญฺญฺจ พหุํ สมณปริกฺขารํ เถรสฺส เทหีติ ทาเปสิ โสปิ ปริกฺขารํ คเหตฺวา ปริเวณํ คนฺตฺวา เถเรน สทฺธิํ รตฺติํ วสิตฺวา ปาโต สทฺธิํเยว นิกฺขมิตฺวา อนุปุพฺเพน คนฺตฺวา ปิยงฺคลฺล วิหารสฺส ทิสฺสมาเน ฐาเน สีตจฺฉายาย เถรํ นิสีทาเปตฺวา ปาเท โธวิตฺวา คณฺธเตเลน มกฺเขตฺวา คุโฬทกํ ปาเยตฺวา อุปาหนํ ปฏิมุญฺจิตฺวา อิทํ เม ปริกฺขารํ กุลูปคเถรสฺสตฺถาย คหิตํ, อิทานิ ตุมฺหากํ ทมฺมิ, อิทํ ปน สาฏกยุคํ มม ปุตฺตสฺส มงฺคลตฺถาย คหิตํ,

ตุมฺเห จีวรํ กตฺวา ปารุปถาติ วตฺวา เถรสฺส ปาทมูเล ฐเปสิฯ

เถโร สาฏกยุคํ ปตฺตตฺถวิกาย ปกฺขิปิตฺวา เสสปริกฺขารํ ภณฺฑิกํ กตฺวา อุปาหนํ อารุยฺหํ กตฺตยฏฺฐิํ คเหตฺวา มคฺคํ ปฏฺปชฺชิฯ พลตฺโถ เตน สทฺธิํ โถกํ คนฺตฺวา ‘‘ติฏฺฐถ ภนฺเต, มยฺหํ อยํ มคฺโค‘‘ติ วตฺวา ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว รญฺโญ สาสนํ เถรสฺส อาโรเจสิ

เถโร ตํ สุตฺวา มหนฺเตน ปรกฺกเมน กตกมฺมํ อกตํ วิย ชาตนฺติ โทมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา อสฺสุธารํ ปวตฺเตตฺวา’อุปาสก ตว ปริกฺขารํ ตฺวเมว คณฺหาหี‘‘ติ ฐิตโกว สพฺพาปริกฺขารํ ฉฑฺเฑสิ พลตฺโถ กิํ นาม ภนฺเต วทถ เอส ราชา ตุยฺหํ ภวคฺคปฺปมาณํ กตฺวา ปจฺจยํ เทนฺโตปิ ตว อิฏฺฐกานุรูปํ กาตุํ น สกฺโกติฯ เกวลํ ปน มหาเจติเย กมฺมํ อญฺเญสํ อปตฺตกํ กตฺวา กโรมีติ อธิปฺปาเยน เอวํ กาเรติ ตุมฺเห ปน ภนฺเต อตฺตนา ลทฺธปริกฺขารํ คเหตฺวา จิตฺตํ ปสาเทถาติ วตฺวา เถรํ สญฺญาเปตฺวา ปกฺกามิฯ อิมสฺมิํ ปน เจติเย ภติยา กมฺมํ กตฺวา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺต สตฺตานํ ปมาณํ นตฺถิฯ

ตาวติํส ภวเน กิร นิพฺพตฺต เทวธีตโร อตฺตโน สมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา เกน นุ โก กมฺเมน อิมํ สมฺปตฺติํ ลภิมฺหาติ อาวชฺชมานา มหาเจติเย ภติยา กมฺมํ กตฺวา ลทฺธภาวํ ญตฺวา ภติยา กตกมฺมสฺสาปิ ผลํ อีทิสํ, อตฺตโน สนฺตเกน กมฺมผลํ สทฺทหิตฺวา กตกมฺมสฺส ผลํ กีทิสํ ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ทิพฺพคณฺธมาลํ อาทาย รตฺติภาเค อาคนฺตฺวา ปูเชตฺวา เจติยํ วณฺทนฺติฯ

ตสฺมิํ ขเณ ภาติวงฺกวาสี มหาสีวตฺเถโร นาม เจติยํ วณฺทนตฺถาย คโต, ตา วณฺทนฺติโย ทิสฺวา มหาสตฺตปณฺณิรุกฺขสมีเป ฐิโต ตาสํ ยถารุจิํ วณฺทิตฺวา คมนกาเล ปุจฺฉิ? ตุมฺหากํ สรีราโลเกน สกลตมฺพปณฺณิทิโป เอกาโลโก, กิํ กมฺมํ กริตฺถาติ ภนฺเต อมฺหากํ สนฺตเก กตกมฺมํ นาม นตฺถิ อิมสฺมิํ เจติเย มนํ ปสาเทตฺวา ภติยา กมฺมํ กริมฺหาติ อาหํสุ เอวํ พุทฺธสาสเน ปสนฺนจิตฺเตน ภติยา กตกมฺมมฺปิ มหปฺผลํ โหติฯ ตสฺมา-

‘‘จิตฺตปฺปสาทมตฺเตน-สุคเต คติ อุตฺตมา,

ลพฺภตีติ วิทิตฺวาน-ถูปปูชํ กเร พุทฺโธ’’ติ;

เอวํ ราชา เจติยกมฺมํ การาเปนฺโต ปุปฺผธานตฺตยํ นิฏฺฐาเปสิฯ ตํ ขีณาสว ถิรภาวตฺถาย ภูมิสมํ กตฺวา โอสีทาเปสุํ, เอวํ นววาเร จิตํ จิตํ โอสีทาเปสุํฯ ราชา การณํ อชานนฺโต อนตฺตมโน

หุตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาเตสิฯ อสีติ ภิกฺขุสหสฺสานิ สนฺนิปติํสุ ราชา ภิกฺขุสงฺฆํ คณฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา วณฺทิตฺวา ปุจฺฉิ’ภนฺเต มหาเจติเย ปุปฺผธานตฺตยํ นววาเร น ชานามี’ติ ภิกฺขุสงฺโฆ อาห มหาราช ตุยฺหํ กมฺมสฺส วา ชีวิตสฺส วา อนฺตราโย นตฺถิฯ อนาคเต ถิรภาวตฺถาย อิทฺธิมนฺเตหิ โอสีทาปิตํ, อิโต ปฏฺฐาย น โอสีทาเปสฺสนฺติฯ ตฺวํ อญฺญถตฺตํ อกตฺวา มหาถูปํ สมาเปหีติฯ ตํ สุตฺวา หฏฺโฐ ราชา ถูปกมฺมํ กาเรสิฯ

ทสปุปฺผธานานิ ทสหิ อิฏฺฐกาโกฏีหิ นิฏฺฐนํ คมิํสุ ปุน ปุปฺผธานตฺตเย นิฏฺฐิเต ภิกฺขุสงฺโฆ อุตฺตร-สุมน นามเก ทฺเว ขีณาสว สามเณเร อาณาเปสิฯ ตุมฺเห สมจตุรสฺสํ อฏฺฐรตน พหลํ เอเกก ปสฺสโต อสีติ อสิติ หตฺถปฺปมาณํ ฉเมทก วณฺณปาสาเณ อาหรถาติฯ เต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อุตฺตรกุรุํ คนฺตฺวา จุตฺตปฺปการปฺปมาเณ ภณฺฑิปุปฺผนิเหฉ เมทวณฺณปาสาเณ อาหริตฺวา เอกํ ปาสาณํ ธาตุคพฺภสฺส ภูมิยํ อตฺถริตฺวา จตฺตาโร ปาสาเณ จตุสุ ปสฺเสสุ สํวิธาย อปรํ ธาตุคพฺภํ ปิทหนตฺถาย ปาจีน ทิสาภาเค วาลุก ปาการ สมีเป อทิสฺสมานํ กตฺวา ฐเปสุํฯ

[22] ตโต ราชา ธาตุคพฺภสฺส มชฺเฌ สพฺพรตนมยํ สพฺพาการสมฺปนฺนํ มโนหรํ โพธิรุกฺขํ กาเรสิ โส หิ อิณฺทนีลมณิภูมิยํ ปติฏฺฐิโต, ตสฺสมูลานิ ปจาฬมยานิ, ขณฺโธ สิริวจฺฉาทีหิ อฏฺฐมงฺคลิเกหิ ปุปฺผปนฺติ ลตาปนฺติ จตุปฺปท หํสปนฺติหิ จ วิจิตฺโต อฏฺฐารส หตฺถุพฺเพโธ รชตมโย อโหสิฯ

ปญฺจมหาสาขาปิ อฏฺฐารสหตฺถาจ, ปตฺตาปิ มณิมยานิ, ปณฺฑุปตฺตานิ, เหมมยานิ, ผลา ปวาฬมยานิฯ ตถา องฺกุโรปริ เจลวิตานํ พณฺธาเปสิฯ ตสฺส อนฺเต สมนฺนโต มุตฺตมย กิงฺกิณิกชาลํ โอลมฺพติฯ สฺวณฺณฆณฺฏาปนฺติ จ สุวณฺณทามานิ จ ตหิํ ตหิํ โอลมฺพนฺติ วิตานสฺส จตุสุ กณฺเณสุ นวสตสหสฺสคฺฆนโก เอเกโก มุตฺตากลาโป โอลมฺพติฯ ตตฺถ ยถานุรูปํ นานารตน กตาเนว จณฺท-สูริย-ตารการูปานิ ปทุมานิ จ อปฺปิตานิ อเหสุํฯ มหคฺฆานิ อเนกวณฺณานิ อฏฺฐุตฺตร สหสฺสานิ วตฺถานิ โอลมฺพิํสุฯ

ตโต โพธิรุกฺขสฺส สมนฺตโต สตฺต รตนมย เวทิกา กาเรตฺวา มหามลก มุตฺตา อตฺถราเปสิ มุตฺตา เวทิกานํ อนฺตเร คณฺโธทก ปุณฺณ สตฺตรตนมย ปุณฺณฆฏ ปนฺติโย ฐปาเปสิฯ ตาสุ สุวณฺณฆเฏ ปวาฬมยานิ ปุปฺผานิ อเหสุํฯ ปวาฬฆเฏ สุวณฺณมยานิ ปุปฺผานิฯ มณิฆเฏ รชตมยานิ ปุปฺผานิ

รชตฆเฏ มณิมยานิปุปฺผาติฯ สตฺตรตนฆเฏ สตฺตรตนมยานิ ปุปฺผานิ อเหสุํฯ

โพธิรุกฺขสฺส ปาจีน ทิสาภาเค รตนมเย โกฏิอคฺฆนเก ปลฺลงฺเก ฆนโกฏฺฏิม สุวณฺณมยํ พุทฺธปฏิมํ นิสีทาเปสิฯ ตสฺสา ปฏิมาย วีสติ นขา อกฺขินํ เสตฏฺฐานานิ จ ผฬกมยานิฯ หตฺถตล ปาทตล ทนฺตาวรณานิ อกฺขีนํ รตฺตฏฺฐาตานิ จ ปวาฬมยานิ เกส ภมุกานิ อกฺขินํ กาฬกฏฺฐานานิ จ อิณฺทนีล มณิมยานิ อุณฺณาโลมํ ปนํ รชตมยํ อโหสิฯ ตโต สหมฺปติ มหา พฺรหฺมานํ รชตจฺฉตฺตํ ธาเรตฺวา ฐินํ กาเรสิฯ ตตา ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตาหิ สทฺธิํ วิชยุตฺตรสงฺขํ คเหตฺวา อภิเสกํ ททมานํ สกฺกํ เทวราชานํ ปญฺจสิข เทวปุตฺตํ เพฬุว ปณฺฑุ วีณมาทาย คณฺธพฺพํ กุรุมานํฯ มหากาฬ นาคราชานํ นาคกญฺญาปริวุตํ นานาวิเธนถุติโฆเสน ตถาคตํ วณฺเณนฺตํ กาเรสิฯ

วสวตฺติมารมฺปน พาหุสหสฺสํ มาเปตฺวา ติสูล มุคฺคราทิ นานาวุธานิ คเหตฺวา สหสฺสกุมฺภํ คิริเมขล หตฺถิกฺขณฺธ มารุยฺห มารพลํ ปริวาเรตฺวา โพธิมณฺฑํ อาคนฺตฺวา อเนก ภิํสนกํ กุรุมานํ กาเรสิฯ เสสาสุ ทิสาสุ ปาจีน ทิสาภาเค ปลฺลงฺกสทิเส โกฏิ โกฏิ อคฺฆนเก ตโย ปลฺลงฺเก อตฺถราเปตฺวา ทนฺตมยํ ทณฺฑํ ปวาฬวีชนิํ ฐปาเปสิฯ โพธิกฺขณฺธํ อุสฺสีสเก กตฺวา นานารตนํ มณฺฑิตํ โกฏิอคฺฆนกํ รชต สยนํ อตฺถราเปสิฯ

ทสพลสฺส อภิสมฺโพธิมฺปตฺวา อนิมิเสน จกฺขุนา โพธิปลฺลงฺกํ โอโลกิตฏฺฐานํ สตฺตาหเมว รตนจงฺกเม จงฺกมิตฏฺฐานํ โอโลกิตฏฺฐานํ สตฺตาหเมว รตนจงฺกเม จงฺกมิตฏฺฐานํ รตนฆรํ ปวิสิตฺวา ธมฺมสมฺมสิตฏฺฐานํ มุจลิณฺทมูลํ คนฺตฺวา นิสินฺนสฺส มุจลิณฺเทน นาเคน สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ ผณํ กตฺวา ฐิตฏฺฐานํ, ตโต อชปาล นิคฺโรธ มูลํ คนฺตฺวา นิสินฺนฏฺฐานํ, ตโต ราชายตนํ โภชเน อุปนีเต จตุมหาราเชหิ อุปนีต ปตฺตปฏิคฺคหณํ กาเรสิฯ

ตโต พฺรหฺมายาจนํ ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนํ สสปพฺพชฺชํ, ภทฺทวคฺคิย ปพฺพชฺชํ, เตภาติก ชฏิล ทมนํ, ลฏฺฐิวนุยฺยาเน พิมฺพิสาโรปคมณํ, ราชคหปฺปเวสนํ, เวฬุวน ปฏิคฺคหณํ อสีติ มหาสาวเก จ กาเรสิ ตโต กปิลวตฺถุคมนํ รตนจงฺกเม ฐตฏฺฐานํ, ราหุลปพฺพชฺชํ, นณฺทฺรปพฺพชฺชํ เชตวนปฏิคฺคหณํ, คณฺฑมฺพมูเล ยมก ปาฏิหาริกํ เทวโลเกฯ

‘‘นิสินฺเน’’ติ กตฺถจิฯ

อภิธมฺม

เทสนา เทโวโรหณ ปาฏีหีรํ เถรปญฺห สมาคมญฺจ กาเรสิฯ

ตถา มหาสมยสุตฺต-ราหุโลวาท สุตฺต-มงฺคสุตฺตปารายน สุตฺต สมาคมํ ธนปาล-อาฬวก-องฺคุลิมาล-อปลาล ทมนํ อายุสงฺขาร โวสฺสชฺชนํ สูกรมทฺทว ปริคฺคหณํ สิงฺคิวณฺณ วตฺถยุค ปฏิคฺคหณํ ปสนฺโนทกปานํ ปรินิพฺพานํ เทวมนุสฺส ปริเทวนํ มหากสฺสปตฺเถรสฺสภควโตปาทวณฺทนํ สรีร งหนํ อคฺคินิพฺพานํ อาฬาหนสกฺการํ เทเณน พฺราหฺมเณน กตธาตุ วิภาคญฺจ กาเรสิฯ

ตถา อทฺธจฺฉฏฺฐานิ ชาตกสตานิ กาเรสิฯ เวสฺสนฺตรชาตกํ ปน กาเรนฺโต สญฺชย มหาราชํ ผุสตีเทวิํ มทฺทิเทวิํ ชาลิย กุมารํ กณฺหาชินญฺจ กาเรสิฯ ตโต ปณฺฑว หตฺถิทานํ สตฺต สตก มหาทานํ นคร วิโลกนํ สิณฺธวทานํ เทวตาหิ โรหิตถ วณฺเณน รถสฺส วหนํ รถทานํ สยเมโวณต ทุมโต ผลํ คเหตฺวา ทารกานํ มธุมํส ทินฺน เนสาทสฺส สุวณฺณ สูจิทานํ วงฺกปพฺพตกุจฺฉิมฺหิ ปพฺพชฺชาเวเสน วสิตฏฺฐานํ ปูชกสฺส ทารกทานํ สกฺกพฺราหฺมณสฺส ภริยํทานํ ปูชกสฺส เทวตานุภาเวก ทารเก คเหตฺวา คนฺตฺวา สญฺชย นริณฺทสฺส ปุรโต คตฏฺฐานํ ตโต วงฺกปพฺพตกุจฺฉิยํ ฉนฺนํ ขตฺติยานํ สมาคมํ เวสฺสนฺตรสฺส มทฺทิยา จ อภิเสกํ ปตฺตฏฺฐานํ นกรมฺปวิฏฺเฐ สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสิตฏฺฐานํ ตโต จวิตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺตฏฺฐานญฺจ สพฺพํ วิตฺถาเรน กาเรสิฯ

ตโต ทส สหสฺส จกฺกวาฬเทวตาหิ พุทฺธ ภาวาย อายาจิตฏฺฐานํ อปุนราวตฺตนํ มาตุกุจฺฉิโอกฺกมนํ มหามายาเทวิํ สุทฺโธทน มหาราชํ ลุมฺพินีวเน ชาตฏฺฐานํ อนฺตลิกฺขโต ทฺวินฺนํ อุทกธารานํ ปตนํ อุตฺตราภิมุขํ สตฺตปทวีติหาร คมนํ กาฬเทวฬสฺส ชฏามตฺถเก มหาปุริสสฺส ปาทปติฏฺฐาน อนติวตฺตมานาย ชมฺพุจฺฉายาย ธาตีนํ ปมาทํ ทิสฺวา สิริสยเน ปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา ฌานสมาปนฺนฏฺฐานญฺจ กาเรสิฯ

ตโต ราหุล มาตรํ ราหุล ภทฺทกญฺจ กาเรสิ ตโต เอกูน ติํสวสฺสกาเล อุยฺยาเน กีฬตตฺถาย คมน สมเย ชิณฺณ วฺยาธิต มต สงฺขฺยาเต ตโย เทวทูเต ทิสฺวา นิวตฺตนฏฺฐานํ จตุตฺถวาเร ปพฺพชิตรูปํ ทิสฺวา สาธุปพฺพชฺชาติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา อุยฺยานํ คนฺตฺวา อุยฺยานสิริํ อนุภวิตฺวา สายณฺห สมเย นหาตฺวา มงฺคล สิลาปฏฺเฏ นิสินฺนมตฺต วิสฺสกฏฺฐานา อลงฺกรณฏฺฐาณํ ตโต มชฺฌิมรตฺติยํ นาฏกานํ วิปฺปการํ ทิสฺวา กณฺถก หย วรมารุยฺห) มหาภินิกฺขมณํ นิกฺขมิตฏฺฐานํ ทส สหสฺส) จกฺกวาฬ เทวตาหิ กต ปูชาวิธิํ กณฺถกนิวตฺตน เจติยฏฺฐานํ

อโนมา นทีตีเร ปพฺพชฺชํ ราชคหปฺปเวสนํ ปณฺฑว ปพฺพตจฺฉ ยาย รญฺโญ พิมฺพิสารมฺม รชฺชกรณตฺถาย อายาจนํ สุชาตาย ทินฺน ขีรปายาส ปฏิคฺคหณํ เนรญฺชราย นทิยา ตีเร ปายาส ปริโภคํ นทิยา ปาติวิสฺสฏฺฐํ ปาฏิหาริยํ สาลวเน ทิวาวิหาร คตฏฺฐานํ โสตฺถิเยน ทินฺน กุสติณปฏิคฺคหณํ โพธิมณฺฑํ อารุยฺห นิสินฺนฏฺฐานญฺจ สพฺพํ วิตฺถาเรน กาเรสิฯ

ตโต มหิณฺทตฺเถร ปมุเข สตฺต สห อาคเต จ การาเปสิฯ จตุสุ ทิสาสุ ขคฺคหตฺเถ จตฺตาโร มหาราชาโน กาเรสิ ตโต ทฺวตฺติํส เทวปุตฺเต ตโต สุวณฺณ ทณฺฑ ทีปกธารา ทฺวตฺติํส เทวกุมาริโย ตโต อฏฺฐวีสติ ยกฺขเสนาปติโน ตโต อญฺชลิํ ปคฺคยฺห ฐิต เทวตาโย ตโต รตนมย ปุปฺปกลาเป คเหตฺวา ฐิต เทวตาโย ตโต สุวณฺณฆเฏ คเหตฺวา ฐิติ เทวตาโย ตโต นจฺจนก เทวตาโย ตโต ตุริยวาทก เทวตาโย ตโต ปจฺเจก สตสหสฺสคฺฆนเก ทสหตฺถปฺปมาเณ อาทาเส คเหตฺวา ฐิต เทวตาโย ตโต ตเถว สตสหสฺสคฺฆนก ปุปฺผ สาขาโย คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย ตโต จณฺทมณฺฑเล คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย สูริยมณฺฑเล คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย ตโต ปทุมานิ คเหตฺวา ฐิต เทวตาโย ตโต ฉตฺตานิ คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย ตโต วิจิตฺตเวสธเร มลฺลเทวปุตฺเต ตโต ทุสฺสโปฐน เทวตาโย ตโต รตนคฺฆิเก คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย ตโต ธมฺมจกฺกากิ คเหตฺวา ฐิตเทวตาโย ตโต ขคฺคธรา เทวตาโย ตโต ปญฺจหตฺถปฺปมาณ คณฺธิเตลปูริตา ทุกูลวฏฺฏิยํ ปชฺชลิต ทีปกญฺจนน ปาติโย สีเสหิ ธาเรตฺวา ฐิตเทวตาโย จ การาเปสิฯ

ตโต จตุสุกณฺเณสุผฬิกมยอคฺฆิย มตฺถเก จตฺตาโรมหามณ ฐปาเปสิ จตุสุ กณฺเณสุ สุวณฺณ-มณิ-มุตฺต-วชิรานํ จตฺตาโร ราสิโย กาเรสิ ตโต เมฆวณฺณ ปาสาณภิตฺติยํ วิชฺชุลฺลตา กาเรสิ ตโต รตน ลตาโย ตโต จาฬวิชติโย ตโต นิลุปฺปเล คเหตฺวา ฐิต นาคมณวิกาโย กาเรสิฯ

ราชา เอกฺติกานิ รูปกานิ ฆนโกฏฺฏิม สุวณฺเณเหว กาเรสิฯ อวเสสมฺปิ ปูชาวิธิํ สตฺตรตเนเหว กาเรสีติฯ เอตฺถ จ วุตฺตปฺปการมฺปน ปูชนียภณฺฑํ อนนฺตมปริมาณํ โหติ ตถา หิ อมฺพปาสานวาสี จิตฺตคุตฺตตฺเถโรนาม เหฏฺฐา โลหปาสาเท สนฺนิปติตานํ ทฺวาทสนฺนํ ภิกฺขุสหสฺสานํ ธมฺมํ กเถนฺโต รถวินีตสุตฺตํ อารภิตฺวา มหา ธาตุนิธานํ วณฺเณนฺโต เอกจฺเจ น สทฺทหิสฺสนฺตีติ มญฺญมาโน โอสกฺกิตฺวา กเถสิฯ ตสฺมิํ ขเณ โกฏปพฺพตวาสี มหาติสฺสตฺเถโร

นาม ขีณาสโว อวิทูเร นิสีทิตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต อาวุโส ธมฺมกถิก ตว กถาโต ปริหีนมฺปิ อตฺถิฯ อปจฺโจ สกกิตฺวา วิตฺถาเรน กเถหีติ อาหฯ อถ อิมสฺมิํเยว ทีเป ภาติย มหาราชา นาม สทฺโท ปสนฺโน อโหสิ โส สายํ ปาตํ มหเจติยํ วณฺทิตฺวาว ภุญฺชติฯ เอกทิวสํ วินิจฺฉเย นิสีทิตฺว ทุพฺพีนิจฺฉิตํ อฏฺฏํ วินิจฺฉินนฺโต อติสายํ วุฏฺฐิโต ถูปวณฺทนํ วิสฺสริตฺวา โภชเน อุปนีเต หตฺถํ โอตาเรตฺวา มนุสฺเส ปุจฺฉิอชฺช มยา อยฺยโก วณฺทิโต น วณฺทิโตติฯ โปราณก ราชาโน หิ สตฺถารํ อยฺยโกติ วทนฺติฯ มนุสฺสา น วณฺทิโต เทวาติ อาหํสุฯ

ตสฺมิํ ขเณ ราชา หตฺเถน คหิต ภตฺตปิณฺฑํ ปาติยํ ปาเตตฺวา อุฏฺฐาย ทกฺขิณทฺวารํ วิวราเปตฺวา อาคนฺตฺวา ปาจีน ทฺวาเรน มหาเจติยงฺคณํ อารุยฺห วณฺทนฺโต อนฺโต ธาตุคพฺเภ ขีณาสวานํ ธมฺมํ โอสารณสทฺทํ สุตฺวา ทกฺขิณทฺวาเรติ มญฺญมาโน ตตฺถ คนฺตฺวา อทิสฺวา เอเตเนว นเยน อิตรานิปิ ทฺวารานิ คนฺตฺวา ตตฺถาปิ อทิสฺวา อยฺยา ธมฺมํ โอสาเรนฺโต วิจรนฺตีติ มญฺญมาโน โอโลกนตฺถาย จตุสุ ทฺวาเรสุ มนุสฺเส ฐเปตฺวา สยํ ปุน วิจริตฺวา อปสฺสนฺโต มนุสฺเส ปุจฺฉิตฺวา พหิทฺธา นตฺถิ ภาวํ ญตฺวา อนฺโต ธาตุคพฺเภ ภวิสฺสติติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา ปาจีนทฺวาเร อาสนฺนตเร มหา เจติยาภิมุโข หตฺถปาเท ปสาเรตฺวา ชีวิตุํ ปริจฺจชิตฺวา ทฬฺหสมาทานํ กตฺวา นิปชฺชิฯ สเจ มา อยฺยา ธาตุคพฺภํ น โอโลกาเปนฺติ-สตฺตาหํ นิราหาโร หุตฺวา สุสฺสมาโน ภูสมุฏฺฐิ วิย วิปฺปกิริยมาโนปิ น อุฏฺฐหิสฺสามีติฯ ตสฺส คุณานุภาเวน สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิฯ

สกฺโก อาวชฺชนฺโต ตํ การณํ ญตฺวา อคนฺตฺวา ธมฺมํ โอสาเรนฺตานํ เถรานํ เอวมาหฯ อยํ ภนฺเต ราชา ธมฺมิโก พุทฺธสาสเน ปสนฺโน อิมสฺมิํ ฐาเน สชฺฌายน สทฺทํ สุตฺวา ธาตุคพฺภํ อปสฺสิตฺวา น อุฏฺฐหิสฺสามีติ ทฬฺหสมาทานํ กตฺวา นิปนฺโน สเจ ธาตุคพฺภํ น ปสฺสติ ตตฺเถว มริสฺสติฯ ตํ ปเวเสตฺวา ธาตุ คพฺภํ โอโลกาเปถาติฯ เถราปิ ตสฺส อนุกมฺปาย ธาตุคพฺภํ ทสฺเสตุํ เอกํ เถรํ อาณาเปสุํ ราชานํ อาเนตฺวา ธาตุคพฺภา โอโลกาเปตฺวา เปเสหีติฯ โส รญฺโญ หตฺเถ คเหตฺวา ธาตุคพฺภํ ปเวเสตฺวา ยถารุจิํ วณฺทาเปตฺวา สพฺพํ สลฺลกฺขิตกาเล เปเสสิ ราชา นครํ คนฺตฺวา อปเรน สมเยน ธาตุคพฺเภ อตฺตนา ทิฏฺฐรูปเกสุ เอกเทสานิ สุวณฺณขจิตานิ กาเรตฺวา ราชงฺคเณ มหนฺตํ มณฺฑปํ กาเรตฺวา ตสฺมิํ มณฺฑเป

ตานิ รูปกานิ สํวิทหาเปตฺวา นคเร สนฺนิปาเตตฺวา ธาตุคพฺเภ มยา ทิฏฺฐานิ สุวณฺณรูปกานิ อีทิสานิ อาหฯ เตสํ รูปกานํ นิยาเมน กตตฺตา นิยามก รูปกานิ นาม ชาตานิฯ

ราชา สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร ตานิ รูปกานิ นีหราเปตฺวา นาครานํ ทสฺเสสิ ปฐมํ ทสฺสิตกาเล นาครา ปสีทิตฺวา เอเกก กุลโต เอเกกํ ทารกํ นีหริตฺวา ปพฺพาเชสุํฯ ปุน ราชา อยฺยา เอตํ ปการํ อชานนกา พหู เตสมฺปิ อาโรเจสฺสามีติ วิหารํ คนฺตฺวา เหฏฺฐา โลหปาสาเท ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา สยํ ธมฺมาสนคโต ติยาม รตฺติํ ธาตุคพฺเภ อธิการํ กเถตฺวา ปริโยสาเปตุมสกฺกานฺโตเสว อุฏฺฐาสิฯ ตตฺเถโก ภิกฺขุ ราชานํ ปุจฺฉิ-มหาราช ตฺวํ ปาตราสภตฺตํ ภูตฺวา อาคโตสิฯ ติยาม รตฺติํ วณฺเณนฺโต ธาตุคพฺเภ ปูชาวิธิมฺปิ ปริโยสาเปตุํ นาสกฺขิ อญฺญมฺปิ พหุํ อตฺถิติฯ

ราชา กิํ กเถต ภนฺเต, ตุมฺหากํ มยา กถิตํ ทสภาเคสุ เอกภาคมฺปิ นปฺปโหติฯ อหมฺปน มยา สลฺลกฺขิต มตฺตเมว กเถสิํฯ อนนฺตํ ภนฺเต ธาตุคพฺเภ ปูชาวิธานนฺติ อาห เอวํ อนนฺตํ ปูชนียภณฺฑํ สมจตุรสฺเส เอเกก ปสฺสโต อสีติ อสีติ หตฺถปฺปมาเณ ธาตุคพฺเภ นิรนฺตรํ กตฺวา ปุเรตุมฺปิ น สุกรํ, ปเคว ยถารหํ สํวิธาตุ ติฏฺฐตุ ตาว ธาตุคพฺโภ ยาว มหาเจติเย วาลุก ปาการ ปริจฺเฉทา นิรนฺตรํ ปุเรตุมฺปิ น สกฺกาฯ ตสฺมา ตํ สพฺพํ ปูชนียภณฺฑํ ตตฺถ กถํ คณฺหีติ ยเทตฺถ วตฺตพฺพํ โปราเณหิ วุตฺตเมวฯ

นิคฺโร ธปิฏฺฐิ เตปิฏก มหาสีวตฺเถโร กิร ราชเคเห นิสิทิตฺวา รญฺโญ ทสพล สีหนาทสุตตํ กเถนฺโต ธาตุนิธานํ วณฺเณตฺวา สุตฺตนฺตํ วินิวฏฺเฏสิฯ ราชา เถรสฺส เอวมาห-อยํ ภนฺเต ธาตุคพฺภา สมจตุรสฺโส, เอเกกปสฺสโต อสีติ อสีติ หตฺถปฺปมาเณ เอตฺตกานิ ปูชนีย ภณฺฑานิ เอตฺถ ฏฺฐิตานีติ โก สทฺทเหสฺสติติฯ เถโร อาหฯ อิณฺทสาลคุหากิตฺตกปฺปมาณาติ ตยา สุตปุพฺพาติฯ ราชา ขุทฺทก มญฺจกปฺปมาณา ภนฺเตติ อาหฯ ตโต เถโร อาห, มหาราช อมฺหากํ สตฺถารา สกฺกสส สกฺก ปญฺหสุตฺตนฺตํ กถนทิวเส คุหาย กิตฺตกา ปริสา โอสฏาติ สุตปุพฺพาติฯ ราชา ทฺวีสุ ภนฺเต เทวโลเกสุ เทวตาติ อาหฯ เอวํ สนฺเต ตมฺปิ อสทฺทเหยฺยํ นุ มหาราชาติ เถเรน วุตฺเต ราชา ตํ ปน เทวานํ เทวิทฺธิยา อโหสิ เทวิทฺธิ นาม อจินฺเตยฺยา ภนฺเตติ อาหฯ

ตโต เถโร มหาราช ตํ เอกายเยว เทวิทฺธิยา อโหสิฯ อิทํ ปน รญฺโญ ราชิทฺธิยา เทวานํ เทวิทฺธิยา อริยานํ อริยิทฺธิยาติ อิมาหิ

ตีหิ อิทฺธีหิ ชาตนฺติ อโวจฯ ราชา เถรสฺส วจนํ สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เถรํ เสตจฺฉตฺเตน ปูเชตฺวา มตฺถเก ฉตฺตํ ธาเรนฺโต มหา วิหารํ อาเนตฺวา ปุน มหาเจติยสฺส สตฺตาหํ ฉตฺตํ ทตฺวา ชาติ สุมนปุปฺผ ปูชํ อกาสีติฯ เอตสฺสตฺถสฺส สาธนตฺถเมว อญฺญานิปิ พหูนิ วตฺถูนิ ทสฺสิตานิ ตานิ กินฺเตหีติ อมฺเห อุเปกฺขิตานิ เอตฺถ จ ราชา มเหสกฺโข มหานุภาโว ปูริตปารมิ กตาภินีหาโรติ ตสฺสวเสน ราชิทฺธิเวทิตพฺพา สกฺเกน อาณตฺเตน วิสฺสกมฺมุนา เทวปุตฺเตน อาทิโต ปฏฺฐาย อาวิสิตฺวา กตตฺตา ตสฺส วเสน เทวิทธิ เวทิตพฺพา, กมฺมาธิฏฺฐายก อิณฺทคุตฺตตฺเถโร ขุทฺทานุขุทฺทกํ กมฺมํ อนุวิธายนฺโต กาเรสิ น เกวลํเถโรเยว, สพฺเพปิ อริยา อตฺตนา อตฺตนา กตฺตพฺพ กิจฺเจสุ อุสฺสุกฺกมาปนฺนาเยว อเหสุนฺติ อิมาหิ ตีหิ อิทฺธีหิ กตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

วุตฺตญฺเหตํ มหาวํโสฯ

อิณฺทคุตฺต มหาเถโร-ฉฬภิญฺโญ มหามติ,

กมฺมาธิฏฺฐายโก เอตฺถ-สพฺพํ สํวิทหิ อิมํ;

สพฺพํ ราชิทฺธิยา เอตํ เทวตานญฺจ อิทฺธิยา;

อิทฺธิยา อริยานญฺจ-อสมฺพาธา ปติฏฺฐิต’’นฺติ;

ธาตุคพฺพ รูปวณฺณนากถา

[23] เอวํ ราชา ธาตุคพฺเภ กตฺตพฺพ กมฺมํ นิฏฺฐาเปตฺวา จาตุทฺทสิ ทิวเส วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาเตสิ, สนฺนิปตฺติ ภิกฺขู ติํส สหสฺสานิ อเหสุํ ราชา ภิกฺขุสงฺฆํ วณฺทิตฺวา เอวมาหฯ ธาตุคพฺเภ มยา กตฺตพฺพกมฺมํ นิฏฺฐาปิตํ, สฺเว อาสาฬภิมุโปสถ ทิวเส อุตฺตรสาฬฺห นกฺขตฺเตน ธาตุนิธานํ ภวิสฺสติ ธาตุโย ชนาถ ภนฺเตติ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ภารํ กตฺวา นครเมวาคญฺชิฯ

อถ ภิกฺขุสงฺโฆ ธาตุ อาหรณกํ ภิกฺขุํ คเวสนฺโต ปูชา ปริเวณ วาสิกํ โสฬส วสฺสุทฺเทสิกํ ฉฬภิญฺญํ โสณุตฺตรํ นาม สามเณรํ ทิสฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อาวุโส โสณุตฺตร ราชา ธาตุคพฺภํ นิฏฺฐาเปตฺวา ธาตุ อาภรณํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ภารมกาสิฯ ตสฺมา ตยา ธาตุโย อาหริตพฺพาติ อาหรามิ ภนฺเต ธาตุโย กุโต ลจฺฉามีติ ปุจฺฉิ ตสฺส ภิกฺขุสงฺโฆ เอวมาหฯ อาวุโส โสณุตฺตร ตตาคโต มรณมญฺเจ นิปนฺโน สกฺกํ เทวราชานํ อามนฺเตตฺวา มยฺหํ อฏฺฐโทณปฺปมาเณสุ สารีริก ธาตุสุ เอกํ โทณํ โกฬิยราชุหิ สกฺกตํ, อนาคเต ตมฺพปณฺณิ ทีเป มหาเจติเย ปติฏฺฐหิสฺสตีติ อาหฯ

อถ